Antybiogram to podstawowe badanie mikrobiologiczne, zwykle poprzedzające antybiotykoterapię.
Samo badanie antybiogramu, a konkretniej jego wynik umożliwia ustalenie oporności i wrażliwości szczepów mikroorganizmy na określony rodzaj antybiotyku. Na podstawie uzyskanych rezultatów pacjent otrzymuje odpowiednie, celowane antybiotyki.
Oporność na substancje bakteriobójcze i bakteriostatyczne to cecha pewnych bakterii, jaka ogranicza działanie antybiotyków na oporne patogeny.
W antybiogramie ocenia się oporność:
- pierwotną – wynika z budowy morfologicznej i charakteru bakterii (gram +/ gram -) i powoduje ograniczenie wchodzenia antybiotyku lub wiązania go.
- wtórną– powstająca w wyniku nabytych mutacji lub uzyskania plazmidu od szczepów opornych.
Wskazania do zrobienia antybiogramu
Antybiogram szczególnie wykonuje się chorym, cierpiącym na trudne do wyleczenia lub nawracające zakażenia, gdy brakuje pewności, jaki szczep zainfekował organizm i jaka jest jego wrażliwość na antybiotyki. Zrobienie antybiogramu pozwala zapobiec nieskutecznemu leczeniu, które może eliminować florę rezydualną i osłabiać znacząco układ odpornościowy osoby zakażonej.
Coraz częstszy problem systematycznie narastającej oporności bakterii ma swoje korzenie w nierozsądnym stosowaniu antybiotykoterapii i nadmiernego wykorzystywania antybiotyków w przetwórstwie spożywczym i hodowli zwierząt. Antybiogram w wymienionych wyżej sytuacjach przypadkach umożliwia określenie celowanej dawki antybiotyku.
Jak przeprowadzany jest antybiogram?
Na samym wstępie badania od pacjenta pobierana jest odpowiednia próbka, np. moczu, kału, krwi. Antybiogram jest ustalany drogą śledzenia wzrostu i rozwoju bakterii. Po pobraniu materiału jest on nanoszony na dedykowane podłoża i umieszczany w cieplarce. Na odpowiednich podłożach, po upływie kilkunastu godzin dochodzi do namnażania się bakterii (o ile była ona obecna w próbce pobieranej). Kolejno oceniany jest wzrost kolonii przy kilkunastu krążkach bawełnianych (antybiogram krążkowy). Poszczególne krążki są uprzednio nasycane różnymi rodzajami antybiotyku.
Po 24 godzinach inkubacji w temp. ok. 37 st. C dostrzec można wyraźnie, który antybiotyk najskuteczniej ograniczył wzrost kolonii na pożywce. Rozmiar strefy zahamowania określa stopień wrażliwości bakterii na dany antybiotyk. Taki antybiogram krążkowy jest jednym z najpowszechniej wykonywanych w ramach laboratorium mikrobiologicznego.
Kolejną metodą na ocenę wrażliwości na antybiotyki jest antybiogram seryjnych rozcieńczeń. Do kolejnych probówek z płynną hodowlą dodaje się wzrastające stężenia antybiotyku. MIC (czyli minimalnym stężeniem hamującym) jest najmniejsze stężenie antybiotyku, które ograniczyło namnażanie się bakterii na płynnym podłożu.
Współcześnie antybiogram wykonywany jest z wykorzystaniem systemów zautomatyzowanych, jak choćby Vitek. Kasetki wypełnione różnymi antybiotykami są umieszczane w maszynie, która dozuje odpowiednią ilość kolonii bakteryjnych do kasetek. Antybiogram i wrażliwość bakterii są oceniane na podstawie różnic w zmętnieniu w poszczególnych fragmentach kasetki, które to jest oceniane za pomocą spektroskopii świetlnej.
