Zez jest przykrą dolegliwością pod względem estetycznym, jak i utrudnia normalne funkcjonowanie. Jest to nierównoległe ustawienie gałek ocznych i niemożność postrzegania za pomocą obojga oczu widzianego obrazu. Często dochodzi tu do konfuzji czyli widzenia obrazów na przemian bądź diplopii, czyli podwójnego widzenia. Ponieważ mózg stara się wyłączyć taką dysfunkcję impulsy nerwowe są w coraz mniejszym stopniu wysyłane do oka zezującego, co prowadzi do niedowidzenia. Z tym ostatnim zjawiskiem można sobie radzić, a pomocna jest tu ortoptyka.
Rodzaje zeza – poznaj je wszystkie
Zasadniczo ze względu na nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych wyróżniamy zez zbieżny, kiedy jedno oko lub oboje oczu kierują się w stronę nosa albo zez rozbieżny, gdy oko lub oczy uciekają na zewnątrz. Ponadto wyróżniamy zeza jawnego i ukrytego, a także zeza porażennego, występującego na skutek chorób towarzyszących, np. cukrzycy. Ponadto można wyróżnić jeszcze pojęcie zeza pozornego, który związany jest z określoną budową czaszki i oczodołów. Dotyczy to sytuacji kiedy z powodu określonego ułożenia nosa u dziecka, a także kształtu oczu wydaje się, że dziecko zezuje. Jednak diagnostyka może tutaj wykluczyć zeza, a dziecko może normalnie się rozwijać. Dlatego, kiedy zauważy się jakiekolwiek objawy zeza należy udać się do specjalisty w tym zakresie, a więc okulisty, który zajmuje się także ortoptyką.
Przyczyny występowania zeza
W przypadku zeza ukrytego przyczyną jego występowania jest osłabienie mięśni gałek ocznych. Zez jest niemal niezauważalny, gdyż występuje widzenie obuoczne. Przy zasłonięciu oka zezującego może to być zauważalne. Przyczyną występowania zeza mogą być zaburzenia akomodacji, gdyż jednostronne osłabienie wzroku może prowadzić do zaburzenia w powstawaniu fuzji obrazów. Kolejną z przyczyn zeza jest zaćma lub zaćma wrodzona, zanik nerwu wzrokowego, czy zaburzenia rozwojowe oczodołu. W przypadku zeza porażennego przyczyną mogą być urazy gałek ocznych lub urazy głowy. Podobnie porażenie nerwów wzrokowych jest jedną z przyczyn powstawania zeza. Zez porażenny może rozwinąć się w przypadku chorób zakaźnych, stwardnienia rozsianego, czy cukrzycy. Oczywiście do powstania zeza może przyczynić się również uszkodzenie centralnego układu nerwowego, czyli udary, czy powstanie guzów. Oczywiście jedną z przyczyn w przypadku zeza wrodzonego jest występowanie tego zaburzenia w rodzinie.
Występowanie zeza – ćwiczenia
Zarówno w przypadku zeza zbieżnego, jak i zeza rozbieżnego u dzieci z towarzyszącym niedowidzeniem oka zezującego można zdecydować się na ćwiczenia ortoptyczne, które mogą zahamować upośledzenie wzroku w oku zezującym. Są tutaj dwie metody. Jedną z nich jest zasłanianie oka przewodzącego na kilka godzin plastrem. To zmusza oko zezujące do pracy. W czasie gdy oko niezezujące jest zasłonięte należy wykonywać ćwiczenia. Tu z pomocą przychodzi ortoptyka. Ćwiczenia powinny dotyczyć koordynacji wzrokowo-ruchowej. Świetnie sprawdza się tutaj układanie puzzli, lepienie z plasteliny, czy rysowanie. U nieco starszych dzieci można spróbować również czytania. Ćwiczenia z zakresu ortoptyki należy rozpocząć jak najwcześniej. Wtedy można jeszcze zahamować proces niedowidzenia lub sprawić, że problem nie będzie występował. Górną granicą wieku jest tu 5-6 lat. Później można prowadzić ćwiczenia jednak nie dadzą one takich rezultatów jak u najmłodszych dzieci. Drugą metodą jest czasowe pogarszanie widzenia w oku zdrowym za pomocą specjalnych kropli, tak by to oko zezujące stało się tym przewodzącym. Tu również prowadzi się ćwiczenia, tak jak w przypadku zasłaniania oka niezezującego plastrem.
Leczenie chirurgiczne zeza ma charakter estetyczny
Leczenie zeza obejmuje również korekcje estetyczną, która ma sprawić, że mięśnie będą w prawidłowym położeniu, co ma wpłynąć również na przesyłanie impulsów nerwowych z kory mózgowej. Operacja wykonywana jest pod narkozą. Lekarz skraca te mięśnie, które są osłabione, a te które są zbyt silne przemieszcza. W ten sposób następuje korekcja równoległości gałek ocznych. Niestety ze względu na to, że to mózg wysyła impulsy do nerwu wzrokowego nie ma gwarancji, że oczy znów nie znajdą się w nierównoległym położeniu. Może się tak zdarzyć po jakimś czasie od zabiegu. Wtedy może okazać się, że konieczna jest kolejna operacja. Takim operacjom mogą poddać się również dorośli. Niestety w ich przypadku niemożliwe jest już zniwelowanie niedowidzenia i okulary korekcyjne muszą nosić przez całe życie. W przypadku zeza wrodzonego operację należy wykonać do 12 miesiąca życia dziecka. U dzieci zabieg powinien być przeprowadzony do 5-6 roku życia.
Ortoptyka jest pomocna przy leczeniu zeza. Często dzieci po zabiegach operacyjnych kontynuują ćwiczenia, które mają na celu zapobiec niedowidzeniu oka zezującego lub służą nie pogłębianiu tego problemu.
